Komunikat o błędzie

Notice: Undefined index: HTTP_ACCEPT_LANGUAGE w eval() (linia 11 z /home/popieluszko/ftp/web_popieluszko/modules/php/php.module(80) : eval()'d code).

POLSKO... ODEZWIJ SIĘ... POLSKO! (kazanie odpustowe)

wtorek, 19 Październik 2021

Pamiętam tamten październikowy dzień... Ziemia się zakołysała pod nogami... Nie, to niemożliwe... Jak to - porwali! Dręczyli?! Zabili?! Kamień u nóg i do tamy?! Potem ten proces - farsa, gdzie ofiara była oskarżona... Mógł siedzieć cicho ten klecha przebrzydły! Władza nie lubi, a więc i nie toleruje krytyki, wskazówek, jak ma postępować. Władza nie jest po to dana, by służyć, lecz by jej służono. Paniatno?!

Pogrzeb księdza Jerzego... Cała Polska spłynęła łzami... Tych, co Ci towarzyszyli w ostatniej drodze i tych, co w sercach i myślach byli tam, przy Tobie... Zaciśnięte pięści, usta miotające przekleństwa na przemian ze słowami modlitwy... bezsilność... i żądza zemsty - za Twoją męczeńską śmierć, księże Jerzy...

Zaraz, zaraz... jak Ty mówiłeś? Zło dobrem zwyciężaj? Jakie to trudne! Przecież Ty byłeś Dobrem - co zrobili?... Takie było nasze wtedy myślenie, taki bolesny czas... Twoja nauka dojrzewała w naszych umysłach powoli, rana musiała się zabliźnić, choć krwawi i boli do dziś... Cały czas uczymy się trudnej sztuki odpuszczania win...Chroń mnie, Panie, od nienawiści, od pogardy mnie zachowaj... Księże Jerzy, jak to się robi!?

Widzisz naszą udręczoną Ojczyznę? Gdzie plują na wszystko, co święte, na Męki Pańskiej Krzyż? Gdzie łajdak i złodziej śmieje się Polakowi w twarz, zbrodniarzowi przypina się Orła Białego? A nasza Polskość, obśmiana, wyszydzona, wreszcie nienormalnością została nazwana?!

Kości bohaterów naszych leżą w bezimiennych mogiłach, leśnych dołach, ale poleruje się pomniki oprawców?! Na śmierć się skazuje głodową tych, co o Wolną Polskę walczyli, bo na śmietnikach szukają chleba?!

Nasze dzieci się deprawuje, a "Kto ty jesteś, Polak mały" - dla tak wielu brzmi staromodnie, bezsensownie, a najczęściej nie brzmi wcale?!

Księże Jerzy, jak to się robi?! Jak wybaczyć sprawcom śmierci Naszego Prezydenta i wszystkich, którzy zginęli w smoleńskim błocie?! Jak bronić Ich przed plugawymi pomówieniami, jak pomóc Ich Rodzinom?!

Widzisz, że zamykają nam usta, kłamią, szydzą i... mordują? Każdego niewygodnego, po kolei!? Księże Jerzy, Nasz Przyjacielu... Gdybyś tu był... Ale Ty przecież jesteś... Więc błagam, pomóż, jak wtedy, w tamtej czarnej nocy stanu wojennego, bo ta noc - coraz czarniejsza... – tak pisze w 2014 r. p. Krystyna Śliwińska - emerytowana nauczycielka z daleki Dusznik, gdzie pobrzmiewają piękne brzmienia nut Fryderyka Chopina.

„On się po to urodził, żeby w roku 1980 zaistnieć i być świadkiem Chrystusa w tamtych czasach.” – powiedział kiedyś o ks. Jerzym Popiełuszce jego dawny kolega z seminarium, ks. Bogdan Liniewski. On również jakby to pod natchnieniem Ducha Św. na obrazku prymicyjnym umieścił: „Posyła mnie Bóg, abym głosił Ewangelię, i leczył rany zbolałych serc” (Łk 4, 18). Tak !!! on się po to urodził w ubogiej rodzinie 14 września 1947 w Okopach na Podlasiu, aby być świadkiem Chrystusa w tamtych trudnych czasach. Tak! ale każdy przecież człowiek się urodził w określonym celu, bo Pan Bóg nie daje życia człowiekowi bez celu i tylko do zabawy.

„Ja się na to narodziłem i na to przyszedłem na świat, aby dać świadectwo prawdzie – przed Piłatem mówi Jezus Chrystus i dodaje: „Każdy, kto jest z prawdy, słucha mojego głosu”, ale pyta cynicznie Piłat: Cóż to jest prawda? TAK i dzisiaj wielu cynicznie pyta: cóż to jest prawda? (por. J 18, 37 – 38). Ks. Popiełuszko wiedział dokładnie co to jest prawda, bo usłyszał ją z ust Pana Jezusa: „Jam jest drogą, prawdą i życiem. Nikt nie przychodzi do Ojca inaczej jak tylko przeze Mnie” (J 14, 6) – i wiernie tą drogą szedł pomimo różnych przeszkód i utrudnień. Dlaczego szedł? Gdyż tę ufność Panu Bogu wyniósł ze swego rodzinnego domu - choć ubogiego materialnie, to bogatego duchowo – tam w tym domu Bóg był na pierwszym miejscu i w związku z tym wszystko było na swoim miejscu.

Dlatego 30 sierpnia 1984, tuż przed swoją okrutną śmiercią (zm. 19 października 1984 we Włocławku) mówił: „Naród polski, od ponad tysiąca lat zjednoczony z Chrystusem i z Jego nauką, zawsze był wierny Bogu, Kościołowi i Ojczyźnie. Hasło „Bóg i Ojczyzna” było nierozdzielnym elementem dziejów naszego narodu. Zawsze potrafił polski lud ofiarę życia złączyć z ofiarą Chrystusa, aby dzięki temu zjednoczeniu nic nie zginęło, ale by wszystko stawało się ożywczą substancją dla przyszłych pokoleń”.

TAK, ks. Popiełuszko, w swojej posłudze duszpasterskiej bardzo troszczył się o szczere wychowanie młodych pokoleń Polek i Polaków, którzy by autentycznie kochali Boga i Ojczyznę – sam wychowywał się w rodzinie wielopokoleniowej i od swoich Dziadków uczył się też wierności Panu Bogu i miłości do Polski, dlatego z pokorą wołał: „Prosimy Cię, Ojcze, za tymi, którzy łamią ludzkie sumienia. Sumienie jest – jak powiedział Ojciec Święty – największa świętością, a łamanie sumień jest gorsze od zadawania śmierci fizycznej, od zabijania. Nawet Ty, Boże, nie łamiesz ludzkiego sumienia. Dlatego prosimy, by sumień naszych rodaków nie zniewalano”. (25 kwietnia 1982).

Z pewnością w ostatnich chwilach ziemskich tortur słyszał w swoich uszach słowa apostoła – „Poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli…”, dlatego wytrwał aż do końca, nie zaparł się Tego, któremu zaufał bezgranicznie gdy odpowiedział na Jego wezwanie „Pójdź za Mną …”

Kazania ks. Jerzego głoszone były w konkretnym kontekście społeczno-polityczno-kulturowym Polski przełomu lat 70. i 80. były głosem sprzeciwu ale i prawdy wobec ówczesnej sytuacji Polski pod rządami komunistycznymi oraz Polaków, zwłaszcza ze środowisk robotniczych, prześladowanych i internowanych przez władze PRL. Były też głosem ogromnej nadziei i umocnienia dla bardzo wielu ludzi, a nawet przyczyną licznych nawróceń i powrotu do Kościoła po kilkunastu czy nawet kilkudziesięciu latach. Sam wielokrotnie oczerniany, zastraszany, oskarżany o organizowanie „seansów nienawiści”, aż do poniesienia męczeńskiej śmierci za głoszoną prawdę, do końca żył i był wierny przesłaniu św. Pawła: „Nie daj się zwyciężyć złu, ale zło dobrem zwyciężaj” (Rz 12, 21). Przekazywał słuchaczom swoich homilii tę prawdę, że to od człowieka zależy, czy na doznane zło i niesprawiedliwość odpowie tym samym, czy przeciwnie – ze zła będzie potrafił wyprowadzić dobro, aby to zło pokonać. Po jego słowach, ludzie wychodzili z kościoła wyciszeni, uspokojeni wewnętrznie i skłonni do życzliwego patrzenia nawet na swych wrogów. Tuż przed swoją śmiercią, podczas ostatniego prowadzonego rozważania do tajemnic Różańca, 19 października 1984 roku, w kościele Świętych Polskich Męczenników w Bydgoszczy ten wielki czciciel Maryi, powiedział: „Módlmy się, byśmy byli wolni od lęku, zastraszenia, ale przede wszystkim od żądzy odwetu i przemocy” – tej odwagi i ufności Bogu uczył się od dziecka od Maryi w domu ojczystym.

Przez całe swoje życie szedł z imieniem Maryi na ustach i różańcem w dłoniach, swoją miłość do Maryi zawarł w rozważaniu Drogi Krzyżowej poprowadzonej we wrześniu 1983 r. na wałach Jasnej Góry: „Wolą Ojca Niebieskiego było, aby Syn Jego nie czuł się samotny na ziemi, ale miał Matkę. Taka była wola Boga, aby rodzina ludzka nie była samotna, i dlatego Jezus Chrystus na krzyżu oddał swoją Matkę dla nas. Maryja wkroczyła w dzieje naszego Narodu od początku, od chwili kiedy Naród przyjął Chrzest, od chwili kiedy zaczęła się kształtować Polska jako naród. Dzisiaj jesteśmy wdzięczni Bogu za to, że w najtrudniejszych chwilach naszej historii Maryja szła z narodem i zwyciężała. Nie sposób wymienić wszystkich zwycięstw, jakie dokonały się w naszej Ojczyźnie za pośrednictwem Bożej Matki”.

Tak mówił ten kapłan męczennik, który szedł odważnie z różańcem w dłoniach, niczym młody Dawid i uczył nas jak zło zwyciężać dobrem i być głosicielem Bożej prawdy. On sam stał się wielkim znakiem tego zwycięstwa Maryi.

„Grób Kapłana – Męczennika znajdujący się przy kościele św. Stanisława Kostki w Warszawie, ma kształt różańca. Płaska granitowa płyta w kształcie krzyża przykrywa grób, który, jak paciorki różańca, okala 58 kamieni, ułożonych na podobieństwo granic Polski. Kształt to nieprzypadkowy – w swojej formie jest hołdem złożonym kapłanowi, który nigdy nie rozstawał się z różańcem, który traktował go jako symbol swojej niezłomnej wiary i niezachwianej postawy wierności Kościołowi i Narodowi. Noszenie różańca i odmawianie go w czasach komunistycznego totalitaryzmu nieraz wymagało odwagi. Księdza Jerzego często można było spotkać szepczącego „zdrowaśki” i przesuwającego paciorki swojej koronki. Widziano go nieraz odmawiającego różaniec, w czasie trwających godzinami przesłuchań, w intencji swoich prześladowców. Ks. Popiełuszko szczególnie chętnie posługiwał się różańcem noszonym na palcu, w kształcie pierścienia. W swoim mieszkaniu na żoliborskiej plebanii miał wiele takich różańców, które chętnie rozdawał przyjaciołom i znajomym, aby „czuwali i modlili się w każdym czasie” aby nie ulec pokusie. (por. Łk 21,36)”.

Przykład bł. Jerzego Popiełuszki jest tak bardzo potrzebny nam szczególnie dziś, gdy zachłysnęliśmy się bogactwem i tzw. wolnością i odeszliśmy od Prawdziwej Wolności jaką jest Bóg. Bożą wolność zamieniliśmy na wolność ludzką – czy to nie to samo? NIE - tak jak Boża Prawda nie jest prawdą ludzką!!!

Na początku wspomniałem o pięknych dźwiękach Chopinowskiej muzyki brzmiących w Dusznikach. Trwa w Warszawie konkurs Chopinowski na którym występują utalentowani pianiści z całego świata. Fryderyk Chopin, to dla wielu Polaków symbol sukcesu – ale niewielu z nas wie, że to również może być symbol „zachłyśniecia się” tzw. Nowoczesnym Zachodnim Światem budowanym na fundamencie z pisku.

Z listu księdza Aleksandra Jełowickiego do Ksawery Grocholskiej z dnia 21 października 1849 r. (4 dni po śmierci Chopina) dowiadujemy się, że jeszcze przed śmiercią nie chciał wyspowiadać się i skorzystać z sakramentów.

„Zawsze słodki i miły, i dowcipem wrzący, a czuły nad miarę, zdawał się już mało należeć do ziemi. Ale niestety, o Niebie nie myślał. Miał on niewiele dobrych przyjaciół, a złych, tj. bez wiary, bardzo wielu; ci zwłaszcza byli jego czcicielami. A triumfy jego w sztuce najwnikliwszej zagłuszyły mu w sercu Ducha Św. jęki niewypowiedziane. Pobożność, którą z łona matki Polki był wyssał, była mu już tylko rodzinnym wspomnieniem. A bezbożność towarzyszów i towarzyszek jego lat ostatnich wsiąkała coraz bardziej w chwytny umysł jego i na duszy jego jak chmurą ołowianą osiadła zwątpieniem….

… Skorzystałem z tej tkliwości jego, aby mu przypomnieć Matkę... i jej wspomnieniem rozbudzić w nim wiarę, której go była nauczyła. „Ach, rozumiem cię, rzekł mi, nie chciałbym umrzeć bez Sakramentów, aby nie zasmucić Matki mej ukochanej; ale ich przyjąć nie mogę, bo już ich nie rozumiem po Twojemu. Pojąłbym jeszcze słodycz spowiedzi płynącą ze zwierzenia się przyjacielowi; ale spowiedzi jako Sakramentu zgoła nie pojmuję!"

Jednak przyjaciel nie „zrezygnował z duszy” Chopina i wraz z gronem przyjaciół rozpoczął „modlitewny bój” o jego zbawienie, dla niego, dlatego mógł na koniec z radością napisać:

" W końcu on, co zawsze był wykwintnym w mowie, chcąc mi wyrazić całą wdzięczność swoją, oraz i nieszczęście tych, co bez Sakramentów umierają, nie wahał się powiedzieć: „Bez ciebie, mój drogi, byłbym zdechł — jak świnia!" W samym skonaniu jeszcze raz powtórzył Najsłodsze Imiona: Jezus, Maria, Józef, przycisnął krzyż do ust i do serca swego i ostatnim tchnieniem wymówił te słowa: „Jestem już u źródła szczęścia!..." I skonał. Tak umarł Chopin!” – (źródło Narodowy Instytut Fryderyka Chopina).

Każdy człowiek, każdy Naród potrzebuje sumienia i tych, którzy o to sumienie będą się troszczyć. Dziś w kolejną rocznicę bestialskiej zbrodni, chciejmy podziękować Panu Bogu za postać Ks. Jerzego Popiełuszki – że nie przestraszył się „sług ludzkiej prawdy”, o których wiedział do czego są zdolni, bo w 1945 roku jego wujek, żołnierza AK – został również przez nich zamordowany. Podziękujmy za jego posługę oraz za to, że został nam dany jako „sumienie narodu polskiego” i wsłuchujmy się w ten jego głos, który nic nie stracił na aktualności, więcej – dzisiaj w tzw. „Wolnej Polsce” jest wciąż bardzo aktualny i przestrzega nas abyśmy nie budowali swojej przyszłości na fundamencie z piasku, ale na mocnym fundamencie jakim jest Chrystusowa Ewangelia.  AMEN

o. Zdzisław Świniarski SSCC (Sercanin Biały) – Polanica Zdrój.

Pomimo upływu lat, słowa kapelana "Solidarności" nadal wybrzmiewają swoją aktualnością. Poniżej kilka cytatów pochodzących z kazań ks. Popiełuszki.

Dzięki śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa symbol hańby i poniżenia stał się symbolem odwagi, męstwa, pomocy i braterstwa. W znaku krzyża ujmujemy dziś to, co najbardziej piękne i wartościowe w człowieku. Przez krzyż idzie się do zmartwychwstania. Innej drogi nie ma. I dlatego krzyże naszej Ojczyzny, krzyże nasze osobiste, krzyże naszych rodzin muszą doprowadzić do zmartwychwstania, jeżeli łączymy je z Chrystusem, który krzyż pokonał. Nasze cierpienia, nasze krzyże możemy ciągle łączyć z Chrystusem, bo proces nad Chrystusem trwa. Trwa proces nad Chrystusem w Jego braciach. Bo aktorzy dramatu i procesu Chrystusa żyją nadal. Zmieniły się tylko ich nazwiska i twarze, zmieniły się daty i miejsca ich urodzin. Zmieniają się metody, ale sam proces nad Chrystusem trwa. (26 września 1982)

Prosimy Boga o nadzieję, bo tylko ludzie silni nadzieją są zdolni przetrwać wszelkie trudności. Prosimy o wewnętrzną radość, bo jest ona najgroźniejszą bronią przeciwko szatanowi, który smutny jest z urodzenia. Prosimy o wolność od zemsty i nienawiści, o tę wolność, która jest owocem miłości. (26 września 1982)

Aby pozostać człowiekiem wolnym duchowo, trzeba żyć w prawdzie. Życie w prawdzie to dawanie świadectwa na zewnątrz, to przyznawanie się do niej i upominanie się o nią w każdej sytuacji. Prawda jest niezmienna. Prawdy nie da się zniszczyć taką czy inną decyzją, taką czy inną ustawą. Na tym polega w zasadzie nasza niewola, że poddajemy się panowaniu kłamstwa, że go nie demaskujemy i nie protestujemy przeciw niemu na co dzień. Nie prostujemy go, milczymy lub udajemy, że w nie wierzymy. Żyjemy wtedy w zakłamaniu. Odważne świadczenie prawdy jest drogą prowadzącą bezpośrednio do wolności. Człowiek, który daje świadectwo prawdzie, jest człowiekiem wolnym nawet w warunkach zewnętrznego zniewolenia, nawet w obozie czy więzieniu. Gdyby większość Polaków w obecnej sytuacji wkroczyła na drogę prawdy, gdyby ta większość nie zapominała, co było dla niej prawdą jeszcze przed niespełna rokiem, stalibyśmy się narodem wolnym duchowo już teraz. (31 października 1982)

Mamy wypowiadać prawdę, gdy inni milczą. Wyrażać miłość i szacunek, gdy inni sieją nienawiść. Zamilknąć, gdy inni mówią. Modlić się, gdy inni przeklinają. Pomóc, gdy inni nie chcą tego czynić. Przebaczyć, gdy inni nie potrafią. Cieszyć się życiem, gdy inni je lekceważą.

Zasadniczą sprawą przy wyzwoleniu człowieka i narodu jest przezwyciężenie lęku. Lęk rodzi się przecież z zagrożenia. Lękamy się, że grozi nam cierpienie, utrata jakiegoś dobra, utrata wolności, zdrowia czy stanowiska. I wtedy działamy wbrew sumieniu, które jest przecież miernikiem prawdy. Przezwyciężamy lęk, gdy godzimy się na cierpienie lub utratę czegoś w imię wyższych wartości. Jeżeli prawda będzie dla nas taką wartością, dla której warto cierpieć, warto ponosić ryzyko, to wtedy przezwyciężymy lęk, który jest bezpośrednią przyczyną naszego zniewolenia. Chrystus wielokrotnie przypominał swoim uczniom: "Nie bójcie się. Nie bójcie się tych, którzy zabijają ciało, a nic więcej uczynić nie mogą". (31 października 1982)

Bóg, modlitwa i praca w połączeniu ze sobą pomagają dopiero człowiekowi widzieć sens jego życia i trudu. Człowiek pracujący ciężko, bez Boga, bez modlitwy, bez ideałów będzie jak ptak z jednym skrzydłem deptał po ziemi. Nie potrafi wzbić się wysoko i zobaczyć większych możliwości, większego sensu bytowania na ziemi. Będzie jak okaleczony ptak… (24 kwietnia 1983)

Służyć Bogu to szukać dróg do ludzkich serc. Służyć Bogu to mówić o złu jak o chorobie, którą trzeba ujawnić, aby móc leczyć. Służyć Bogu to piętnować zło i wszelkie jego przejawy. (27 marca 1983)

W dużej mierze sami jesteśmy winni naszemu zniewoleniu, gdy ze strachu albo dla wygodnictwa akceptujemy zło, a nawet głosujemy na mechanizm jego działania. Jeśli z wygodnictwa czy lęku poprzemy mechanizm działania zła, nie mamy wtedy prawa tego zła piętnować, bo my sami stajemy się jego twórcami i pomagamy je zalegalizować. (27 maja 1983)

Powołanie do wolności łączy się z obowiązkiem zrozumienia, że wolność to nie samowola, ale jest to zadanie stojące przed każdym człowiekiem, wymagające przemyśleń, rozwagi, umiejętności wyboru, decydowania. (28 lutego 1982)

Powtarzam zdanie, które bardzo często wypowiadam: że bać się trzeba tylko zdrady Chrystusa za parę srebrników i jałowego spokoju. (30 sierpnia 1984)

Wiara jest źródłem życia dla człowieka wierzącego. Wiara otwiera przed człowiekiem perspektywy, których bez wiary nie sposób dostrzec. To patrzenie wiary w dal, w daleką przyszłość, otwieranie szerokich perspektyw dla wielu jest podstawą do zarzutu, że wiara odrywa człowieka od ziemi, że wyobcowuje go ze środowiska ziemskiego, że czyni człowieka wierzącego nieczułym na problemy ziemskie, czysto ludzkie. Odrywa od rzeczywistości dzisiejszej w imię czegoś bardzo odległego, niepewnego, dla wielu po prostu nierzeczywistego.

Takie zarzuty formułują ludzie, nie znający do głębi zasad wiary. Ale podstawy do takich zarzutów niestety dają bardzo często ludzie wierzący, ludzie uznający się za wierzących, ale nie wprowadzający w życiu tego, w co wierzą. Coraz mniej jest dzisiaj ludzi, którzy atakują wiarę wprost, którzy odważają się twierdzić, że Przedmiot wiary naszej, że Bóg nie jest rzeczywistością. Coraz rzadziej podważa się filozoficzne i historyczne podstawy wiary, bo te nauka dostatecznie, w dużej mierze, udowodniła.

Obecnie głównie atakowana jest użyteczność praktyczna wiary. Wiarę chce się wyeliminować z życia jako coś, co nie odpowiada godności i aspiracjom współczesnego człowieka. (…)

Dzięki temu wszystkiemu, co Jezus Chrystus przekazał, wiara nie jest błądzeniem wśród nieznanego, lecz jest sięganiem, sięganiem wzrokiem naszej duszy tam, gdzie nie potrafimy dostrzec samym tylko rozumem. Rozum ma możliwości ograniczone.

Dlatego wiara oparta na Objawieniu Bożym nic człowiekowi nie odbiera, ona człowieka ubogaca, nadaje jego życiu właściwy kierunek, właściwy sens. Wiara taka, jakiej uczył nas Jezus Chrystus, to nie tylko zespół praw, nakazów, zakazów, teorii, ale przede wszystkim to droga naszego życia, to kroczenie na co dzień śladami Jezusa Chrystusa.

I dlatego wiara nie może ograniczać się tylko do samego aktu wiary, nie wystarczy pójść w dniu dzisiejszym na procesję, nie wystarczy raz w tygodniu być na mszy świętej. Za mało również samo korzystanie z sakramentów świętych.

Jeżeli nasza wiara nie przekroczy progu świątyni i nie pójdzie z nami jako droga naszego życia, w naszą codzienność, do naszych rodzin do naszego środowiska to będzie to wiara bez uczynków, a taka wiara jest martwa, niewiele znacząca. Taka właśnie wiara daje ludziom niewierzącym argumenty, do tego aby uznać bezzasadność naszej wiary, jej nieprzydatność w życiu.

Dlatego prośmy Chrystusa Pana w naszej modlitwie, aby nasza wiara była realizowana praktycznie w życiu codziennym. Abyśmy naszymi uczynkami innym pomagali dostrzec wartość wiary, byśmy naszymi codziennymi uczynkami innym przybliżali Jezusa Chrystusa i Jego wartości Ewangelii. (21 czerwca 1984)

Tylko ten może zwyciężyć zło, kto sam jest bogaty w dobro, kto dba o rozwój i ubogacenie siebie tymi wartościami, które stanowią o ludzkiej godności dziecka Bożego. Pomnażać dobro i zwyciężać zło, to dbać o swoją ludzką godność. Życie trzeba godnie przeżyć, bo jest tylko jedno! Trzeba dzisiaj bardzo dużo mówić o godności człowieka, aby zrozumieć, że człowiek przerasta wszystko, co może istnieć na świecie, prócz Boga. Przerasta mądrość całego świata. Zachować godność, by móc powiększać dobro i zwyciężać zło, to pozostawać wewnętrznie wolnym, nawet w warunkach zewnętrznego zniewolenia, pozostać sobą w każdej sytuacji życiowej. Zwyciężać zło dobrem, to zachować wierność prawdzie. (19 października 1984 – ostanie kazanie)